Publiciste Nadia Ezzeroili schrijft in het essay "Nederland en ik, we gaan uit elkaar" (Volkskrant, 30 januari)[1]:"Ik ben zo naïef geweest te geloven dat mijn loyaliteit boven jouw twijfel was verheven. Nee, tegenwoordig zeg ik alleen nog dat ik Marokkaans ben."Betreft dit een inderdaad naïeve kijk op een gestrande liefdesrelatie? Nee, de "je" in kwestie is "Nederland" en het had maar weinig gescheeld of Ezzeroili had het volk in het majesteitsmeervoud toegesproken. (Dit had haar betoog misschien de humor gegeven die ik nu een beetje mis: "Wij zijn zo naïef geweest te geloven dat onze loyaliteit boven jullie twijfel was verheven, landgenoten! Nee, tegenwoordig zeggen wij alleen nog dat wij Marokkaans zijn." *getimmer aan guillotine op de achtergrond*).
Maar zonder gekheid: iemand die haar getrouwheid aan Nederland pontificaal aan de Marokkaanse palmen hangt, beklaagt zich erover dat "Nederland" haar loyaliteit geen onbetwijfelbaar gegeven achtte. Hmm... Of gaat het om een au fond ironisch afscheid? Maar vanwaar dan de verbeten toon?
Ezzeroili stelt dat je "in Nederland een hoge prijs betaalt voor maatschappelijke verheffing". Het curieuze aan haar relaas is, dat nergens duidelijk wordt welke tegenspoed zij heeft ondervonden (op voor veel uitleg vatbaar ontweken oogcontact na). Goed, ze doelt wellicht wat haar zelf betreft niet op benadeling, maar op de bochten waarin zij zich heeft 'moeten' wringen om de cover van een Volkskrant-katern te veroveren, als trekpleister voor een betoog over de pijnlijke kern van ditzelfde huzarenstukje. Ze kreeg "al vroeg ingeprent [...] dat je omgeving [lees: afkomst; K] een rottende plek is die bedekt moet blijven of liever nog weggesneden". Haar succes schijnt te zijn betaald met zelfverloochening:
[...] omdat het een droom is met een onhaalbare voorwaarde: dat niemand iets van je afkomst voelt. Die moet je tot moes stampen, verzwijgen. Ik kreeg het zelfs mee van allochtone kennissen, onder hen nota bene antiracismeactivisten. Kijk uit, zeiden ze. Niet te veel over allochtonendingen schrijven, anders beperk je jezelf. De waarschuwingen, hoe goed bedoeld ook, verraden vooral de geïnternaliseerde minderwaardigheid [...].Afgezien van het punt dat waarschijnlijk negen van de tien 'succesrijke' mensen is gezwicht voor machtsspelletjes en belendend onverkwikkelijks; en los van de vraag of Nederlanders met buitenlandse wortels zichzelf in de wielen rijden door "teveel over allochtonendingen" te schrijven (naar mijn indruk rust er bepaald geen taboe op deze thematiek): is Ezzeroili met een schok tot het besef van deze toedracht gekomen? Dan ligt er maar één koninklijke weg open: uit het betreffende o.s.m.-circuit van 'geslaagde' Nederlanders stappen, niet voor de bühne en halfslachtig, maar gewoon, werkelijk en radicaal. Niet kortstondig uithuilen bij een toevallig-sympathieke grijsaard in Marokko, zo aardig dat als bij toverslag heel Marokko de voorkeur verdient boven ons hypocriete polderland. Niet even bozig doen en een paar dagen later weer dikke mik met de boys and girls. Nee, echt menen dat je Marokkaans bent dus en daar handen en voeten aan geven, welke dat ook mogen zijn (ik heb geen flauw idee wat "Marokkaans" is, maar wacht met belangstelling af, hopend - en vrezend - dat het iets als "menselijk" zal blijken te betekenen).
Of gaat het niet om een plotsklaps inzicht, maar was het gewring in beroomboterde bochten een bewuste keuze? Maar dan ben je toch medeplichtig aan vals spel? Dan wel op z'n minst zo cynisch geweest iets te denken als: 'ik verloochen mezelf, maar we zullen eens zien hoe ver me dat brengt?'
Een andere manoeuvre stoort nog meer: de al te gemakkelijke projectie van eigen verscheurdheid in anderen. Politica Khadija Arib en historicus Zihni Özdil worden met name genoemd. Nu zullen zij heus het een en ander herkennen in Ezzeroili's kritiek op Nederland en in enkele aspecten van haar innerlijk conflict. Maar wie zegt dat een Arib, of een Özdil, zich kan vinden in de stelling dat "maatschappelijke verheffing" voor Nederlanders met meer of minder ver terug in hun stamboom een immigratiegeschiedenis, slechts valt te bereiken tegen de "hoge prijs" van zelfverloochening in de zin van: "dat niemand iets van je afkomst voelt. Die moet je tot moes stampen, verzwijgen"? Zou dit misschien een tikje meer van toepassing kunnen zijn op mensen als een Adjiedj Bakas en, van een ander kaliber, Ayaan Hirsi Ali, dan op bijvoorbeeld Arib en Özdil? Is het bij nader inzien evenzo onjuist - en op een bepaalde manier zelfs racistisch - te suggereren dat karakters als Bakas of Hirsi Ali min of meer bounties zijn?
Staat het een mens niet vrij te kiezen hoe belangrijk hij of zij 'afkomst' acht - en is wie er weinig mee heeft of althans van naar buiten brengt, per definitie niet integer of een gevalletje "geïnternaliseerde minderwaardigheid"? (Persoonlijk ben ik mijn moeder, die ik overigens verre van idealiseer, dankbaar dat ze de moed heeft gehad een streep te halen door haar afkomst, c.q. een milieu van bekrompen, katholieke, in een lijzig dialect sprekende dorpelingen.)
Het blijft me daarom vrij duister waar voor Ezzeroili precies de schoen wringt. Wat zijn nu concreet de "allochtonendingen" die ze voor zich heeft moeten houden? Waardoor, opnieuw concreet, voelt ze zich, ondanks haar tot dusver geslaagde loopbaan, persoonlijk zo ongelukkig en verongelijkt? Ontbreekt nog een hotline met het torentje? Privé-zendtijd op tv? Maar weer zonder gekheid: er moet in haar betoog, gezien de weerklank die het vindt niet alleen bij beroepsimmigranten en aanverwanten, iets zitten dat het al te particuliere ontstijgt. Ik vermoed: iets dat resoneert met wat schrijver Abdelkader Benali onlangs van het hart moest in een tweetstorm over "wit privilege". Of met wat journalist-auteur Hassan Bahara[2] laatst opwierp omtrent "diversiteit" in de media. Laat ik for the sake of the argument de schuld bij mezelf leggen, als de 'witte autochtoon' die ik ben, dat ik het ergens maar niet 'vat' (voor een goed begrip: ik heb dus mensen met on-Nederlandse roots op het oog die fraaie resultaten boeken). In elk geval ben ik vast niet de enige, die het vaker en op verschillende manieren uitgelegd moet krijgen, voordat het kwartje valt en ik 'definitief' kan uitmaken of en in welke mate ik ermee kan instemmen. Ik zou zeggen: kom maar op!
En om positief te eindigen: hoewel ik Ezzeroili's betoog grotendeels onnavolgbaar vind door de egocentrische mix van psychologische troebelen en maatschappijkritiek (enfin, ze is nog jong), proef ik er ook een oprechte poging in terug te vinden, waar het in dit leven - haar leven - om gaat. Vooral gezien de volgende passage:
Ergens voel ik me ook nog schuldig. Niet tegenover jou. Maar tegenover de witte arbeidersklasse. Het is verleidelijk om onze groeiende kloof op Geert Wilders en zijn grote aanhang in die klasse af te schuiven. Voor reportages heb ik mensen gesproken in alle vergeten uithoeken van dit land: in Hardenberg, in Akkrum en in de Achterhoek. Ik werd door hen hartelijker ontvangen dan een Marokkaanse politicus in de Tweede Kamer of een zwarte voetballer in de sportwereld.Hoe te hervinden dat het gaat niet om succes, maar om authentiek contact. Om het vermijden van spelletjes om ergens te komen. Om bijdragen aan de bewustwording en ontmanteling van racistische mechanismen in de maatschappij. Om oog voor scheve machtsverhoudingen waar veelal 'gewone mensen' onder lijden. Mensen die - mede door toedoen van de media, bevolkt door, merendeels, navertellers van verhalen van de macht - de middelen noch de distantie hebben om de juiste diagnose te stellen van maatschappelijke malaise en daardoor vatbaar zijn voor het aloude aanwijzen van zondebokken. (Het idealiseren van gewone mensen is trouwens net zo goed een valkuil: velen onder hen volgen rattenvangers uit volle overtuiging en bijna allemaal houden ze louter uit onvermogen hun machtsspelletjes binnen de familie.)
Om de schone schijn te ontmaskeren, inclusief die van jezelf.
Mocht blijken dat die intentie gaat uitkomen, dan zou dat per saldo getuigen van dermate veel zelfrelativering, dat ik alles wat me in dit betoog niet bevalt, de auteur graag schenk als zijnde een paar laatste narcistische stuiptrekkingen: van een aanstonds herrezen, originele Marokkaans-Nederlandse publiciste.
Tot die tijd lijkt enige scepsis[3] op zijn plaats.
Noten
[1] Mocht het stuk door de Volkskrant niet langer zijn vrijgegeven, het is tevens beschikbaar in Blendle.
Een aardig contrast - hoewel deels overeenstemmend - met het stuk van Nadia Ezzeroili vormt het toevallig eveneens op 30 januari verschenen: "Een ode aan Nederland is echt op zijn plaats" door schrijver Erdal Balci in Trouw.
[2] Toegevoegd 10 februari: hieronder (onder de noten) heb ik fragmenten gezet van stukken van Bahara die inhaken op dat van Ezzeroili.
[3] Toegevoegd 1 februari: mijn scepsis is er niet bepaald minder op geworden door de instemming van Ezzeroili ("pijnlijk spot on") met een lezersbriefje in de Volkskrant, van iemand die schrijft: "Ik ben bang dat ze [Ezzeroili; K] nog steeds te optimistisch is. Ze is een voorgelogen scharrel; van een serieuze relatie is nimmer sprake geweest." Zucht... de term "narcistisch" in mijn betoog blijkt "spot on" te zijn. (Ezzeroili maakt attent op de lezersbrief via het aanhalen van een tweet van de islamitische activiste Safa de Vries, iemand die mij - ik zal er niet over uitwijden - godsgruwelijk op de zenuwen werkt; maar dit geheel terzijde.)
Mijn interesse voor Ezzeroili is voor onbepaalde tijd, mogelijk permanent dus, gekelderd tot "geen"; eigenlijk heb ik spijt dat ik überhaupt energie in een reactie heb gestoken.
Later toegevoegd:
Özcan Akyol bespreekt het artikel van Nadia Ezzeroili
De wereld draait door, 3 februari 2016
[Akyol (schrijver en publicist, geboren in Deventer, Turks-Nederlandse ouders) zegt de "diagnose" van Ezzeroili te beamen maar verwerpt haar besluit dan maar geen Nederlander meer te zijn. Helaas geeft ook hij geen voorbeelden van wantrouwige, racistische of anderszins denigrerende bejegening, die volgens hem deels uit etnisch verschil voortkomt, deels het dedain betreft van mensen uit een goed milieu voor de arbeidersklasse (hij had ook slechts vier minuten om zijn woordje te doen). Ezzeroili en hijzelf behoren tot de "pechgeneratie" of "tussengeneratie" van Nederlanders van buitenlandse komaf, stelt Akyol, die met alle moeilijkheden en regelmatig vervelende ervaringen van dien, podia en sferen veroveren waar hun ouders nauwelijks toe doordrongen. Zo banen zij de weg voor de volgende generatie met buitenlandse wortels en Akyol is juist niet van plan het bijltje erbij neer te gooien. Het zal voor veel mensen wennen zijn dat deze groep, die in geen enkele bekende "zuil" past, zichzelf meer en meer in de kijker speelt, stelt hij.
Op dit soort geluiden had ik gehoopt toen ik hierboven "Kom maar op!" schreef. Geen narcistische schijnbewegingen, maar klare taal en een constructieve benadering. Wel zou het niet alleen mij (denk ik) helpen als concreter zou worden wat dan precies - voorbeelden van situaties en uitingen - de tegenwerking en ontmoediging behelst waar de mensen van Akyols "tussengeneratie" tegenop moeten boksen; K]
'Allochtonendingen' en gaten slaan in de blanke-mannencultuur
Door Hassan Bahara, De Groene Amstedammer Blog, 4 februari 2016
[...] In mijn vorige blog haalde ik een onderzoek uit 2004 aan van Marieke Dielissen die studie deed naar diversiteit bij de NOS. Een van de redenen waarom NOS er moeizaam in slaagde om niet-westerse journalisten binnen te halen was omdat men vreesde dat ze te ‘subjectief’ zouden zijn. Ik weet niet wat de cultuur is binnen de Volkskrant, maar wat Ezzeroili beschrijft suggereert in ieder geval dat die vrees voor niet-objectieve allochtone journalisten nog steeds niet helemaal verdwenen is. Het suggereert ook dat men binnen de journalistiek heus wel aan de diversiteit wil, maar dan wel een diversiteit die niet te veel afwijkt van het bestaande dat het [door de blanke middenklasseman bepaalde; K] kwaliteitsstempel van 'objectiviteit' heeft.
Aan Nadia Ezzeroili en alle andere navelstaarders: For fuck sake, hou op met die zielige identiteitspolitiek
Door Ewout Klei, Batavirus, 1 februari 2016
[Ben het er niet helemaal mee eens; en Ewout Klei heeft zich helaas meer en meer bekeerd tot de Nieuw Rechtse Policor en aanpalend seksisme, maar er zit ook een kern van waarheid in zijn polemiekje en het citaat van Hitchens is raak; K]
'Op een gegeven moment houdt volhouden gewoon op'. Migrantenkinderen doen het nooit goed
Door Hassan Bahara, De Groene Amsterdammer, 10 februari 2016 [Blendle, betaalsite]
In haar Volkskrant-essay "Ik ben geen Nederlander" zegt Nadia Ezzeroili haar culturele Nederlanderschap vaarwel. Terwijl haar integratie toch meer dan geslaagd is te noemen. Is de Hollandse droom een leugen?
[...] Verbazingwekkend vooral was de opschudding die het essay veroorzaakte. Iedereen die de stroom van scp-rapporten van de afgelopen jaren bijhield moet geweten hebben dat Ezzeroili’s verslagenheid geen geïsoleerd geval is, maar al veel langer en breder leeft onder migrantenkinderen. Sla het scp-rapport Werelden van verschil er maar op na dat vorig jaar december verscheen. Daarin is ook sprake van een breed gevoel van uitsluiting onder Turkse en Marokkaanse jongeren die zich gestigmatiseerd voelen door media en politiek. Integratie hebben ze in de geest en in de praktijk ingeruild voor een terugtrekkende beweging uit de samenleving.
[...] Een terugkerende kritiek op Ezzeroili’s betoog was dat ze zich in slachtofferschap zou wentelen. Was zoveel defaitisme niet een beetje potsierlijk voor iemand die alle kansen lijkt te hebben benut die Nederland te bieden heeft? [...]
Als je zulke materiële maatstaven hanteert om iets te zeggen over de mate van acceptatie en tolerantie in Nederland, dan heeft Ezzeroili inderdaad weinig te klagen. Maar misschien valt haar aanklacht beter te begrijpen aan de hand van wat in de wetenschappelijke literatuur de 'integratieparadox' heet. Die paradox komt er grofweg op neer dat het gevoel van uitsluiting des te sterker wordt gevoeld bij migranten(kinderen) die maatschappelijk klimmen en een toonbeeld van integratie zijn, en desondanks nog altijd met uitsluiting en vooroordelen te maken krijgen.
[...] 'Ervaren ongelijkheid' hoeft niet op de persoon zelf te slaan, maar kan ook voortvloeien uit sterke identificatie met de uitgesloten groep, stelde het scp vast in rapporten (zoals Segmentatie langs etnische grenzen, 2014). Vooral voor hoger opgeleide niet-westerse migranten is die brede opvatting van ervaren ongelijkheid aanleiding pessimistische toekomstverwachtingen te koesteren over 'interetnische verhoudingen'.
[...] [het] beloofde dromenland is een leugen, beseft Ezzeroili. Je kunt het wel bereiken door flink je best te doen, maar het is geen beveiligde vesting. De deuren staan er wijd open voor de ronduit racistische hordes en voor de ruimdenkende goegemeente die op subtielere wijze uitsluit en vernedert.
[...] De Hollandse droom is nog niet een gestold concept zoals The American Dream dat is. Dat laat de mogelijkheid open om van de Hollandse droom iets te maken wat echte inclusiviteit en tolerantie impliceert.
Er is hoe dan ook een vergezicht nodig, een droom, want er moet een manier gevonden worden om te ontsnappen aan de steeds scherper wordende religieuze en etnische tegenstellingen van de afgelopen jaren.
[Kort commentaar: goed artikel, maar in mijn ogen ontbreekt de factor 'zichzelf vervreemden' door subculturen, die bijvoorbeeld de historicus en publicist Zihni Özdil wel benoemt, naast - op de eerste plaats - racisme en discriminatie. Waarbij ik niet wil bagatelliseren dat ingekeerdheid en 'eigen mores' van groepen niet-witten veel meer wantrouwen oproepen dan bijvoorbeeld de leefwijze van de Bijbelgordel. Het is een oude kwestie, in hoeverre een persoon of groep die 'eigenaardig gedrag' aan de dag legt, zelf mede verantwoordelijk zou zijn voor vormen van maatschappelijke uitsluiting. Artikel 1 van de grondwet stipuleert dat de staat burgers in gelijke gevallen gelijk moet behandelen, ongeacht levensovertuiging, afkomst of seksuele geaardheid. Het is nu juist de essentie van laakbare discriminatie dat het in vrijheid aan de dag leggen van 'anders zijn' zonder daarmee anderen te benadelen, meer of minder subtiel wordt afgestraft. Met andere woorden: blaiming the victim ligt altijd op de loer.
Toch is het tevens wereldvreemd niets te willen weten van een zekere 'zelf-uitsluiting' inherent aan bepaalde gewoonten, zoals het niet willen uithuwen van dochters aan mensen met een andere levensovertuiging of het 'onrein' achten van sommige gangbare spijzen. Niet dat zulke praktijken een unfaire behandeling in een of ander opzicht terecht zouden maken. Wel dat het qua gedrag afwijken van de norm vrijwel onontkoombaar wordt 'bekocht' met minstens een mate van reserve en afstandelijkheid van de kant van een aanzienlijk aantal anderen. Omdat mensen nu eenmaal zijn zoals ze zijn. Het verdragen daarvan is in gunstige gevallen op te brengen door een mengsel van trots, humor en zelfrelativering met behoud van eigenheid.
Los daarvan: waarschijnlijk zullen er altijd lieden blijven die mensen met een andere huidskleur sowieso inferieur achten. Men kan alleen maar hopen dat die groep steeds kleiner zal worden, naarmate meer kinderen opgroeien in een diverse bevolking; K]
Noem mij geen huisneger. Hoe ervaringsdeskundigen van racisme zelf dader worden
Door Sunita Biharie, Joop, 26 mei 2016
'Sylvana Simons is cool'
Door Wilfred van de Poll, Trouw, 26 mei 2016
Dwaalgeest Sylvana helemaal van het padje
Door Jean-Pierre Geelen, de Volkskrant, 25 mei 2016
The Black Journalist and the Racial Mountain
Door Ta-Nehesie Coates, The Atlantic, 2 juni 2016
It’s not what the wider world says about black writers that should concern them, so much as what they say about themselves.
'Veranderen van Zwarte Piet is nog maar het begin'
Door Grethe van Geffen, Het Parool, 4 juni 2016
Opinie - De stoombootdiscussie is een welkome bliksemafleider voor onderhuidse onvrede, schrijft specialist cultuur en diversiteit Grethe van Geffen in een pleidooi tegen witte netwerken. [Van Geffen hekelt "wit denkende" babyboomers; mij lijkt het handiger zwart-witdenken te hekelen dan een heilloos - potentieel zelfs racistisch - verschil te opperen tussen "wit denken" en "zwart denken"; K]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten