Dagboeken

Leo Vroman op de gastblog die hij sinds 19 november bijhoudt op de site van de Volkskrant:

'Nee, een echt dagboek moet alleen hebben wat ik niet wil vergeten, maar zelfs dan, wie leest nou zijn of zelfs haar eigen dagboeken over om te kijken naar het wat mij betreft al gestorven verleden?'

("Zelfs haar"? De oude bard annex wetenschapper zal zijn uitbundig beminde Tineke, of de vrouw in het algemeen, toch niet verdenken van in zijn ogen kennelijk onmannelijke gehechtheid aan eigen aantekeningen?)

Bij een nieuwsbericht over een vrouw die in een ravijn is gestort, schrijft Vroman: "Nu oefen ik me nog steeds in 7 seconden denken van oeps tot dood."

Ik hield eind jaren tachtig bezeten een dagboek bij. Een paar keer geprobeerd er iets van te herlezen, telkens bijzonder snel gestrand.

Bijna op de kop af achttien jaar geleden, op 18 november 1988 noteerde ik:

Film "The razor's edge" naar gelijknamige roman van W. Somerset Maugham. Met Theresa Russell - voor wie ik een ontzettende hartstocht voel - als Sophie. Ik heb gehuild bij de film. Eerst schaterlachen om de brede grijns op het bergzongebruinde gezicht van de lama in de kloosterpoort, die de held van het verhaal verwelkomde: "Ik verwachtte je!". Toen huilen op het moment dat held naar nóg hoger gelegen berghut (beeld van hoe ik me voel) werd gestuurd. Daar verbrandde hij zijn boeken.

Vóór ik bovenstaande opsloeg, had ik naar aanleiding van Vromans gemijmer al in mijn hoofd hier te vermelden dat mijn goede vriend P. zijn notitieboekjes, vol tekeningetjes en gedachten van jaren, op een dag allemaal tot pulp vermaalde, met zwarte inkt aanlengde en er tekenloze of juist totaal uit tekens bestaande papiertabletten van vormde, drogend bij de kachel.
Dat zijn Iraanse buurvrouw, toen ze het tafereel zag, uitriep: "Jij bent van de duivel bezeten!" (of iets dergelijks).

Het klooster verlatend, sprak hij nog even de lama, die zei: "de weg naar verlossing is moeilijk - moeilijker begaanbaar dan het scherp van een scheermes".

Weer tranen toen held Sophie bevrijdde uit de onderwereld van opium en prostitutie in het Parijse nachtleven (Orpheus, again). Ze deed me al en doet me nog steeds zó aan Anna denken.

Tranen bij haar einde, waar ze werd in gestort door de vrouw die vroeger met held verloofd was (...) deze vrouw hertraumatiseerde Sophie, door haar zich wéér schuldig te laten voelen over de dood van haar man en kind (...)

"Het is zó eenvoudig van jou te houden", zei held tegen Sophie - en ik begréép dat, ik voelde dat met betrekking tot Anna, over wie Herman nog steeds zegt, dat hij haar zonder enige inspanning, zonder "investeringsgevoel" kan aanraken, omwille van háár, in haar fouten en tekortkomingen, als het ware onschuldig aan het onheil dat ze mannen aandoet.

Ze was in de Seine gegooid nadat men haar keel met een scheermes had opengehaald. Held, tegen de blinde vrouw in de slotscène: "Ik dacht dat Sophie de beloning was voor mijn poging goed te leven; maar er is geen vergelding - niet in dit leven."

Ook associatie: laat ik in godsnaam niet (vanuit mijn haat-liefde verhouding met Han) Laura zó hertraumatiseren, haar terugstorten (ik ga er nu niet vanuit dat ik dat überhaupt zou kunnen, zoveel beteken ik niet voor haar; maar toch... ik zie een groot principe).

Maugham heeft, vind ik, een mooie, gevoelvolle verbeelding geschreven van Oosters gedachtegoed. Critici zullen het wel sentimenteel en clichématig vinden. Voor mijn part, moeten ze maar doen, mij raakte het en het gaf me moed.'

Soms heb ik het gevoel gehad, dat ik iets moest met die dagboeken. Desnoods ze in beton storten, als studieobject voor een excentrieke psychiater in de vijfentwintigste eeuw met een voorliefde voor gekken uit een grijs verleden. Als een treurig, ondergronds schriftuurlijk restant, begraven ergens aan de voet van het trots hemelwaarts rijzende literaire monument waar Jeroen Brouwers (van wie ik idolaat was) over droomde en aan bouwde.

Het rijtje cahiers staat nog in een kastje, hard kartonnen kaften, donkergrijs met een wit marmertje. Meer dan 5000 pagina's voor anderen nauwelijks leesbaar gekrabbel. Grotendeels een mengelmoes van geëxalteerdheid en depressie, hybris en minderwaardigheidsgevoel - keerzijden van een en hetzelfde.