Cultuur als bedding voor diversiteit

Een antwoord op Onbehagen van Bas Heijne

Inhoud

Inleiding
Heijne
Freud
Populisme
Diversiteit
Economie en ecologie
Wetenschap, technologie en mensbeeld
Militarisme en terrorisme
Voorbij Freud
Appendices
Noten

Download dit boekje gratis als PDF - klik hier en dan op Het bestand is door mij gescand op virussen en is veilig.

Inleiding   ▲

De filosofen Frank Meester en Coen Simon vroegen auteur, opiniemaker en latere winnaar van de P. C. Hooft-prijs Bas Heijne "onze beschaving op de sofa te [...] leggen". Het idee was dit te ondernemen met Freuds beroemde verhandeling Das Unbehagen in der Kultur (1930) in het achterhoofd, "om zo een nieuw licht te werpen op de economie van de lust". Ook met een knipoog natuurlijk een onmogelijke opdracht, zeker in het bestek van een essay. Het getuigt dus van lef de handschoen op te pakken en een 'mislukking' leek gegarandeerd. Het was de kunst een inspirerende mislukking uit de pen te krijgen. Dat heeft Heijne met verve bereikt.

De duizelingwekkendheid van het thema heeft me lang doen aarzelen te reageren. Toch waag ik het erop. Omdat ik Onbehagen niet alleen boeiend en prikkelend vind, maar ook in sommige opzichten eenzijdig en fatalistisch. En op de autobiografische inbedding na: erg abstract (hoezeer dat laatste ook wel weer sterk is).
Om de kracht van Heijne's betoog goed te laten uitkomen, geef ik eerst uitvoerig de hoofdlijnen weer. Dan schets ik kort het essay van Freud. Vervolgens ga ik dieper in op beide teksten.
Ik kan alleen maar hopen dat mijn echec eveneens een paar vruchtbare ideeën bevat.