Mooie bespreking door Olaf Tempelman in het Volkskrant-katern 'Kunst & boeken' van 12 februari j.l. van het boek De barbaren - essay over de mutatie van de Italiaanse auteur en cineast Alessandro Baricco.Vergelijk wat ik schreef in mijn blognotitie Google als metabewustzijn:
'Dat Google dé kandidaat is om zich als evolutionair metabewustzijn te ontplooien, kan ook worden afgeleid uit de vondst, de kiem, waaruit Google is ontstaan: inzicht in de werking van het referentiesysteem (zichtbaar als onder meer het notenapparaat) dat het bedrijven van wetenschap structureert (de 'wetenschappelijke vooruitgang' regelt, zeg maar de 'kennismarketing') - van oudsher misschien wel hét vehikel van menselijke ontwikkeling en zelfbewustzijn -; uit het geniaal gelegde verband dus tussen accumulatie van wetenschappelijke kennis en de algoritme van de ultieme zoekmachine.'
Waarbij ik overigens gemakshalve negeerde dat werkelijk, inhoudelijk wetenschappelijk onderzoek natuurlijk niet bestaat uit het zichzelf uitzuiveren, laat staan het 'remixen' van reeds bestaande publicaties - de kennis zou zich dan omhoog trekken aan louter haar eigen haren, i.e. de omschrijvingen van eerder vergaarde kennis - maar bestaat uit het via noeste arbeid, zowel creatief denkwerk als technische experimenten, doordringen in de natuur der dingen.
Baricco zinspeelt op de intrigerende en 'shockerende' mogelijkheid, dat over enkele eeuwen films als Starwars, Titanic en Avatar als kunstzinnige - universele betekenissen op een esthetisch verfijnde wijze gestalte gevende - meesterwerken zullen worden gezien en dat die kwalificatie niet kwestieuzer zal zijn dan onze huidige waardering van het werk van Schubert en De Balzac.
Wil het boek van Baricco zeker lezen, al doet Tempelmans knappe bespreking me wel vermoeden dat briljante en kritische inzichten uiteindelijk culmineren in een soort cultuurrelativisme dat veel van die inzichten van hun scherpte en diagnostische kracht ontdoet - alsof Baricco ervoor terugschrikt geen kind van zijn tijd te willen lijken, omdat hij denkt dat iedereen dat onontkoombaar is. Maar een van de grote zwakten van cultuurrelativisme is zoals bekend dat het geldige, 'ware' cultuurkritiek welbeschouwd tot iets onmogelijks bestempelt, waarbij verder het onderliggende idee van cultureel determinisme ook het standpunt van het cultuurrelativisme zelve doet wankelen, immers ook dat zou niet meer zijn dan een cultureel artefact zonder universele geldigheid: kortweg: cultuurrelativisme ontkracht de (algemene) geldigheid van cultuurrelativisme - op zijn minst een paradox.
Wat Tempelman uit Baricco's 'De Barbaren' licht, doet behalve aan Mulisch' Compositie ook denken aan observaties van Peter Sloterdijk - het begrip 'beweging ter meerdere beweging' in Eurotaoïsme, de opmerkingen over het verdwijnen van de erudiete mens als humanistisch ideaal in de lezing Regels voor het mensenpark en zijn idee dat het barbaarse spektakel een comeback beleeft in onze tijd, zoals verwoord in Die Sonne und der Tod en De hartslag van de Wereld (dialoog met Alan Finkelkraut).Sloterdijk: 'Men zou kunnen zeggen dat de hele hedendaagse maatschappij de vorm van de Romeinse arena heeft aangenomen. (...) De willekeur die de praktijk van het lasteren veronderstelt, voert ons in feite terug naar het fenomeen van de fascistoïde theatraliteit dat nog onvoldoende is belicht. Ik stel voor om het fascisme terug te voeren op de Romeinse arena, het eerste theater van de wreedheid. De Romeinse arena was de plek waar het militaire tweegevecht, de strijd tussen krijgers, in een fascistoïde spektakel werd getransformeerd. Als er tegenwoordig iets mis is met het wereldwijde medianetwerk, dan is het vanwege die steeds meer openlijke en schaamteloze verandering van de publieke ruimte in een arena. De amusementsmaatschappij die in de Romeinse Oudheid is uitgevonden, maakt nu zijn rentree in de vorm van de spektakelmaatschappij.'
Zie ook mijn blognotities:
Leidt Web 2.0 tot een parasitaire economie en beangstigend collectivisme?
The Terrifying Future of Computing
Google als metabewustzijn
Brain-Machine Interfaces: tricky Ethics
De toekomst volgens Mulisch
Coolpolitics en Volksempfinden
Geen opmerkingen:
Een reactie posten