Water, grond en bomen

Bekijk meer foto's >

Gerard Reve als mysticus in het slot van De Avonden

Gister vertelde mijn oudste vriend dat hij onlangs de laatste vijf bladzijden van De Avonden van Gerard Reve had voorgelezen aan zijn vriendin en dat hij gaandeweg zijn tranen nauwelijks kon bedwingen (wat hij tevoren niet had zien aankomen). Gelukkig nam zij hem in haar armen.

Dit bracht mij tot herlezing van het slot van het boek, dat ik niet meer in mijn hoofd had. Ook mij ontroerde het zeer. Bij de eerste lezing, lang geleden, viel mij voor zover ik het me herinner niet op dat Reve zich hier onmiskenbaar een mysticus betoont[1]. De bezwerende zin: "Ik adem, ik beweeg, dus ik leef", gevolgd door: "Wat kan er nog gebeuren? Er kunnen rampen komen, pijnen, verschrikkingen. Maar ik leef", doet me denken aan wat Iris Murdoch schrijft[2] geïnspireerd door Simone Weil:

Alleen wanneer je bent als niets, is genade mogelijk? Iris Murdoch en Jiddu Krishnamurti

Iris Murdoch in gesprek met Jiddu Krishnamurti, 18 oktober 1984. Deel 1 | 2. "Grace" brengt Murdoch (die overigens eerder vertelt niet in God te geloven) ter sprake in deel 2 vanaf circa 23:52.

Krishnamurti gaat na een aanvankelijke aarzeling of lichte irritatie mee met Murdochs suggestie dat je de levendige staat van aandacht - misschien wel het centrale begrip bij Krishnamurti - die liefde is en waarin hij naar eigen zeggen verkeert, "genade" kunt noemen. Wel voegt hij er met nadruk aan toe: "Be in a state to recieve it". Het hele gesprek is zeer de moeite waard. Murdoch stelt - uiterst vriendelijk en beleefd op z'n Engels - bij al haar welwillende interesse precies de juiste kritische vragen[1a].
In zijn dagboek[1b] van 1973-1975 gebruikt Krishnamurti zelf meerdere malen de woorden "zegening" en "het heilige" als aanduiding van het beleven van of opgaan in wat hij verder beschrijft[1b] als "liefde", "geest", "vervulling", "schepping", "ware intelligentie", "het immense", "stilte", "kracht", "extase", "zuiverende explosie", "roerloosheid die alle beweging in zich lijkt te dragen" en zelfs als volslagen "vernietiging" - die tevens schepping is.
Zie ook: